Voor de module ‘Innovatief Ontwerpen voor Onderwijs’ ben ik naar het (bovenbouw)team van SBO de Spinaker gegaan. Momenteel werk ik bovenschools als onderwijskundig ICT-er en die positie leent zich niet voor het innovatief ontwerpen specifiek voor onderwijs. Dat komt voornamelijk doordat ik in een klein team werk (totaal 3) die allen niet voor de klas staan. SBO de Spinaker is een school voor speciaal basisonderwijs en biedt onderwijs aan leerlingen waarbij de leerontwikkeling niet verloopt naar wat eigenlijk verwacht mag worden. Dit ondanks een gemiddelde of bovengemiddelde intelligentie. De oorzaak kan te vinden zijn in de gedragsproblematiek van de leerling. Dit kunnen stoornissen zijn als ADHD, ADD, PDD-NOS, maar ook zaken als werkhoudingsproblematiek, concentratieproblematiek, etc. De problematiek kan ook gelegen zijn in zware lees- of rekenproblematiek aangeduid met dyslexie of dyscalculie. Daarnaast bezoeken steeds vaker hoog intelligente leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum de school. Voor veel leerlingen geldt dat door deze specifieke problematiek zij vast dreigen te lopen in hun persoonlijkheids- en/of sociaal-emotionele ontwikkeling.
Op de Spinaker, werken ze met de onderwijsmethode 'Vier keer wijzer'. De zaakvakken (aardrijkskunde, biologie en geschiedenis) zijn onderverdeeld in thema's en worden gegeven volgens de principes van de meervoudige intelligenties (M.I.). Deze zijn ontwikkeld door de Amerikaanse onderwijspsycholoog Howard Gardner (1983). Hij onderscheidde 8 verschillende type intelligenties, waarvan elk individu zijn of haar specifieke voorkeuren ontwikkelt. Voorafgaand aan een thema zijn de toetsvragen al bekend. Dit zijn 5 (onderzoeks)vragen waarop de leerlingen antwoorden moeten zien te vinden tijdens de lessen en het werken met de opdrachtkaarten.
Na een inspiratiesessie te hebben gegeven over de ondersteunende leermiddelen in Office365 en andere tooltjes zijn we gaan brainstormen over het projectonderwijs. Daar kwam uit dat de toets van project voor verbetering vatbaar is. De toets is veelal op papier en het mondeling afnemen van de toets bij dyslectische leerlingen is tijdrovend en valt of staat met de aanwezigheid van de (vaste) leerkracht.
Hoe maak je de toets van project toegankelijk voor alle leerlingen en meer toekomstgericht door de inzet van Office365?
Natuurlijk heb ik niet alleen de leerkrachten, maar ook de leerlingen uit de bovenbouw (51 leerlingen) bevraagd over hun ervaringen en wensen t.a.v. de toets. Dit heb ik gedaan via Teams met een filmpje waarin ik ze vertel over over de voordelen van een digitale toets: er zit namelijk ook een voorleesfunctie in. Uit de enquete blijkt dat 23 leerlingen de toets graag op een andere manier wil maken dan op papier. Ik heb ze daarbij een aantal keuzes voorgelegd: alle toetsvragen in een keer beantwoorden of in delen, op papier/digitaal/met behulp van het insturen van een filmpje. Daar zie je dat 24 leerlingen voorkeur hebben voor een digitale toets en de bevestiging dat vooral de dyslectische leerlingen graag bij juf/meneer aan het bureau de vragen willen beantwoorden. 14 leerlingen hebben de voorkeur voor het opdelen van de toetsvragen.
Met mijn ontwerp ‘flexibel toetsen met inzet van Office365’ hoop ik mijn collega’s te ontlasten doordat zij (voor een deel) kunnen terugvallen op digitale ondersteuning wanneer het gaat om b.v. voorlezen aan dyslectische/leeszwakke leerlingen, het nakijken van de toets, het geven van feedback en het bijhouden van de resultaten. De leerlingen van SBO de Spinaker krijgen meer keuzemogelijkheden bij het maken van de toets waarbij ze net als tijdens het werken kunnen aansluiten bij hun voorkeur van verwerking. Op deze manier hoop ik eigenaarschap en motivatie te bevorderden -tijdens de lessen en- bij het maken van de toets. Ik vind het belangrijk dat iedere leerling het gevoel heeft dat er zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met zijn/haar (on)mogelijkheden.
Met behulp van het HILL-model ben ik bezig gaan met het ontwerpen. HILL is een model voor toekomstig onderwijs, bestaande uit 7 bouwstenen die op basis van wetenschappelijke (review)studies zijn samengesteld door Filip Dochy, Inneke Berghmans, Anne-Katrien Koenen en Mien Segers. Het verhaal van Dochy is goed (wetenschappelijk) onderbouwd en in de onderwijspraktijk is gebleken dat zijn onderwijsvisie impact heeft. Wat me aansprak in dit model is dat er expliciet rekening wordt gehouden met de mindset van mensen en dat het sterk toekomstgericht is met inzet van digitale middelen.
Om HILL te implementeren adviseert Dochy om de inrichting van het leren langzaamaan te veranderen en niet radicaal om te gooien. Hij adviseert om te starten met twee of drie bouwstenen te implementeren, en later andere bouwstenen toe te voegen of uit te breiden. Deze aanpak spreekt mij aan, want ik weet dat iedere verandering weerstand op kan wekken en bovendien ook tijd nodig heeft om de nieuwe manier van werken je eigen te maken. Dan hebben ze de tijd om hun mindset aan te passen, dit geldt voor zowel de docenten als de leerlingen . Ik vind het heel belangrijk om met mensen in gesprek te gaan over gevoelens en mechanismen die komen kijken bij een verandering. Daar wordt niet altijd aandacht aan besteed. Wat is de achtergrond van een “nee” of weerstand? Door dit samen te bespreken (h)erken je bepaalde zaken bij jezelf en bij anderen. Soms is dat alleen al voldoende om een stapje verder te komen. Wat mist er nog, wat zou je graag willen? Er spelen heel veel factoren mee, op het werk en op persoonlijk vlak niet te vergeten. Dit heeft mij mede geïnspireerd om 2 ontwerpen te maken, zodat de implementatie geleidelijk kan verlopen .
Onderstaande Sway is (een deel van) mijn beroepsproduct dat ik heb ingeleverd op Windesheim. Het eerste stuk gaat in op hoe de bouwstenen zijn verwerkt in de prototypes.. Voor prototype 1 heb ik een micro ontwerp uitgewerkt d.m.v. praktische filmpjes. Uit de literatuur blijkt dat het aanpassen van de leeromgeving niet per se een vereiste is, maar voor mijn ontwerp heb ik gekeken naar mogelijkheden om dit wel te doen. Ik heb contact opgenomen met Mikomax, een bedrijf dat meubilair voor kantoren levert. Zij waren bereid om gratis een ‘Hush Phone’ te plaatsen op SBO de Spinaker voor een aantal weken. Dat is een cabine waarin je privé telefoongesprekken kunt voeren doordat het geluiddicht is. In de filmpjes meer daarover. Mijn ontwerp valt of staat niet met inzet van deze cabine, het biedt slechts een extra keuzemogelijkheid. Het is een manier om de aandacht te trekken van leerlingen die tot dan toe zijn uitgekeken op de toets en een verrijking voor leerlingen die zich maar moeilijk kunnen concentreren in een klaslokaal.
Bij het ontwerpen van mijn prototype(s) heb ik zoveel mogelijk rekening gehouden met het feit dat mijn collega’s momenteel veel op hun bord hebben liggen en dus gebaat zijn bij kleine stapjes als het gaat om innoveren van onderwijs. Toch was mijn eerste prototype voor het grootste gros al veel ‘te hoog’ gegrepen gezien Door mijn nieuwe rol, in combinatie met de opgedane kennis over o.a. Office365 merk ik dat ik steeds (meer) stil moet staan bij het feit dat de informatie voor de andere compleet nieuw is en ze vaak geen kapstok hebben waaraan ze de informatie op kunnen hangen. Ik heb geprobeerd om dit te ondervangen door als inspirator te fungeren en niet zozeer op het niveau van de tool te gaan zitten, maar wel op de bedoeling erachter. Waarom je iets wilt gaan doen is belangrijker dan het hóe. In dit geval het toegankelijker maken van de toets van project voor alle leerlingen. En tegelijkertijd ook op een appel te doen op de verantwoordelijkheid van leerkrachten naar de nieuwe generatie toe. Wij leiden leerlingen op voor beroepen die nu nog niet bestaan en problemen oplossen die nu nog niet bestaan. We kunnen ze niet meer met (alleen) kennis voorbereiden. Hoe die werkelijkheid eruit zal komen te zien is niet te voorspellen, maar dat die een stuk digitaler is staat vast. Op het VO en MBO gaan ze steeds meer gebruik maken van elektronische systemen, dus het basisonderwijs moet hoe dan ook mee.
Het ontwerpen a.d.h.v. een ontwerpmodel -in mijn geval het HILL-model- vond ik erg verhelderend. Het heeft me op ideeën gebracht waar ik zonder de bouwstenen misschien niet of minder snel op was gekomen. Vooral de bouwsteen ‘assesment as learning’ vond ik een hele mooie. Is de toets waarvoor je leert? Iets waar ik zelf als leerkracht ook vaak mee worstelde. Leerlingen die vragen waarom ze iets (b.v. een toets, maar ook een les) moesten doen en ik eigenlijk niet meer goed het antwoord kon formuleren behalve dan dat dat was hoe ‘men’ het al jaren deed (het systeem). Een toets als afsluiting werkt niet motiverend. De kennis blijft er niet (beter) door hangen, tenminste bij niet. Ik had op de middelbare school een 10 voor geschiedenis en ik weet er (bijna) niks meer van. Jaartallen moet ik b.v. echt gaan opzoeken. Mijn puberkinderen klagen thuis ook veel over het toets systeem waar ze jaren in moeten zitten om een diploma te halen.
Ik had nog wel door kunnen gaan met een prototype 3, 4 of 5, want je komt van het een in het ander. Ik zou meer willen doen met peerfeedback in combinatie met Flipgrid, mede door wat ik in de literatuur had gevonden over de veelbelovende resultaten. De tijd is hier nog niet ‘rijp ’voor. De tool en manier van werken is nog te nieuw, daar moet eerst verandering in komen. Een volgende keer zou ik ervoor kiezen om mijn ontwerpen nog verder in stukjes te breken. B.v. alleen de toets digitaal maken in de Teams omgeving. Daarna de toets digitaal in delen. Dan Flipgrid introduceren en als keuzemogelijkheid aanbieden. Dit maakt het laagdrempeliger, maar er schuilt m.i. ook een gevaar in. Je zoomt dan erg in op de tool en niet meer op het grotere geheel: namelijk aansluiten bij de behoeftes van je doelgroep. Aan de andere kant zijn collega’s ook in staat om het ontwerp om te vormen naar een behapbare uitvoering en dat is nu in de praktijk eigenlijk ook gebeurd. Ik hoop dat mijn collega’s aangeven dat ze de volgende stap willen gaan maken. Wanneer zij positieve ervaringen hebben zijn dat de beste 'ambassadeurs!